FIT tekur virkan þátt í alþjóðlegri samvinnu um málefni hársins, þar sem margt er á döfinni. Ný skoðanakönnun varpar ljósi á áskoranir greinarinnar á Íslandi, samanborið við nágrannalöndin. FIT stefnir á að taka fræðslumálin fastari tökum.

„Eitt af markmiðum okkar er að greina hvað betur má fara í kjaraumhverfi og aðbúnaði hársnyrtiiðnar á Íslandi og reyna að koma í veg fyrir brottfall úr greininni. Þátttaka okkar í alþjóðlegri samvinnu og stefnumótun getur þar skipt sköpum“ segir Karl Óttar Pétursson, lögfræðingur FIT og fulltrúi félagsins stjórn Nordic Hairdressers Union (NFU).

Í aðdraganda aðalfundar NFU fyrr á árinu var skoðanakönnun fyrir starfsfólk í hársnyrtiiðn lögð fyrir félagsfólk FIT og systurfélaga á Norðurlöndunum. Niðurstöðurnar voru um margt áhugaverðar en þar fékkst dýrmætur samanburður á milli landa.

205 (af um 350) tóku þátt í könnuninni hérlendis, sem er drjúgur hluti menntaðs hársnyrtifólks á Íslandi. Þar af voru 78% starfandi við iðngreinina. 44% þátttakenda voru eigendur, 42% í stólaleigu en 12% launþegar.

Ólík framtíðarsýn á milli landa

Mikill munur reyndist á svörum þátttakenda á Íslandi og á hinum Norðurlöndunum þegar spurt var um hvernig fólk sæi framtíð sína í faginu. Í Noregi gerði 43% þátttakenda ráð fyrir að láta af störfum í iðngreininni innan fimm ára. Hlutfallið á Íslandi reyndist 24%. Í Noregi gerði aðeins 25% þátttakenda ráð fyrir því að vinna við fagið út starfsævina. Á Íslandi var hlutfallið 42%. Karl segir að í sjálfu sér sé ánægjulegt að hlutfall þess starfsfólks í hársnyrtiiðn sem hyggst vinna við fagið út starfsævina sé hærra hér en í nágrannalöndunum. Hins vegar sé áhyggjuefni að meira en helmingur sjái ekki fyrir sér að ljúka starfsævinni í þeirri grein sem það valdi sér.

Áhyggjur af lágum launum voru ráðandi þáttur að baki þessarar niðurstöðu í Noregi. En í Danmörku, Svíþjóð, Finnlandi og á Íslandi voru laun og heilsufar tveir stærstu áhrifaþættirnir. Laun voru sérstaklega oft nefnd á Íslandi á meðal eigenda hársnyrtistofa, eða sjálfstæðra verktaka. Vinnuaðstæður og vinnutími voru miklu sjaldnar nefndar sem líklegar ástæður fyrir brotthvarfi úr greininni innan fimm ára. Þegar þátttakendur horfðu tíu ár fram í tímann voru heilsufarsástæður mest nefndar á meðal eigenda og sjálfstæðra verktaka, sem líklegar ástæður fyrir brotthvarfi úr greininni.

Önnur sviðsmynd blasti við þegar þeir þátttakendur sem ekki eru starfandi við fagið voru spurðir hvers vegna þeir hefðu hætt. Á Íslandi var vinnutíminn oftast nefndur sem skýring, í Svíþjóð vinnuumhverfið en í Noregi, Danmörku og Finnlandi hætti fólk helst af heilsufarsástæðum.

Þátttakendum var í lok könnunarinnar gefinn kostur á að koma með ábendingar um hvernig bæta mætti laun og starfskjör starfsfólks í hársnyrtiiðn. Þegar horft er á Norðurlöndin sem heild voru skilaboðin þau að fólk vildi fá laun sem gerðu fólki kleift að lifa við mannsæmandi aðstæður og vinnuaðstæður sem gerði þeim kleift að vinna við greinina út starfsævina.

Nokkur atriði voru oftar nefnd en önnur í svörunum á Íslandi. Margir nefndu að allt of margt fólk væri starfandi í greininni án þess að hafa tilskilin réttindi. Ekkert eftirlit væri með slíkri starfsemi. „Það er erfitt að keppa við svarta og ólöglega starfsemi sem líðst hér inn á heimilum og bílskúrum. Þar af leiðandi getum við ekki rukkað eins og við ættum að gera í samanburði við aðra iðnaðarmenn,“ skrifaði einn þátttakandinn. Allnokkrir nefndu að tíðar verðhækkanir frá byrgjum gengju nærri rekstrinum og að 25% virðisaukaskattur væri afar íþyngjandi. Loks nefndu nokkrir að stólaleiga og verktakavinna væri til þess fallin að margir gæfust upp á starfinu eða ynnu í hlutastarfi samhliða öðru.

Karl Óttar fór í vor til Ósló á aðalfund NFU þar sem niðurstöður könnunarinnar voru ræddar. Hann kynnti þar niðurstöður Íslands. „Það var mjög dýrmætt að hitta fulltrúa stéttarfélaga hársnyrtifólks frá hinum Norðurlöndunum og sjá og ræða þær áskoranir sem uppi eru. Þrátt fyrir að niðurstöðurnar á Íslandi hafi sumpart verið frábrugðnar eru margir snertifletir á milli landa.“

Stjórn NFU. Karl er annar frá vinstri.

Vinna að eflingu fræðslumála

FIT hefur undanfarin ár staðið fyrir undirbúningsnámskeiðum fyrir sveinspróf. Námskeiðin hafa reynst nemendum mikilvægur hlekkur í undirbúningi þeirra fyrir þennan mikilvæga áfanga. FIT vill efla fræðslu- og endurmenntunarmöguleika hársnyrtifólks. Til marks um þá viðleitni hefur félagið hafið samtal við IÐUNA fræðslusetur. IÐAN sinnir símenntun starfsmanna í bílgreinum, bygginga- og mannvirkjagreinum, málm- og véltæknigreinum, prent- og miðlunargreinum og matvæla- og veitingagreinum. Iðan býður upp á fjölbreytt úrval vandaðra námskeiða í þessum greinum og fullbúna kennsluaðstöðu. Það er vilji FIT að færa námskeiðahald í hársnyrtigreinum í sama farveg en samtalið er enn sem komið er skammt á veg komið. Félagið mun færa félagsfólki fréttir af framvindu þessarar vinnu eftir því sem tilefni er til.

Jafnframt er það vilji FIT að bjóða reglubundnar kynningar á starfsemi félagsins í skólum þar sem hársnyrtiiðn er kennd. Það er ungu fólki mikilvægt að þekkja réttindi sín, jafnt sem skyldur, og vita hvert það getur leitað ef á þarf að halda. FIT vill með þessu efla tengslin við ungt fólk í hársnyrtiiðn.

Erlend samvinna

Fleira hefur gerst í málefnum hársins að undanförnu. FIT hefur á vettvangi NFU unnið með Uni Europa, sambandi stéttarfélaga í Evrópu í þjónustustörfum, að innleiðingu nýs hanska fyrir starfsfólk í hársnyrtiiðn. Þá hefur Karl Óttar tekið þátt í „social dialouge“ á vegum Evrópusambandsins. Þar er vísað til formlegs samtals milli fulltrúa vinnumarkaðarins, þ.e. milli atvinnurekenda og launþega (eða verkalýðsfélaga), með það að markmiði að stuðla að samkomulagi um málefni sem varða vinnumarkaðinn.

Greinin birtist fyrst í Fréttabréfi FIT, desember 2024.